Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ Η.Π.Α. ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Βαδίζοντας στη νέα χιλιετία, αντιλαμβανόμαστε ότι ο κόσμος μεταβάλλεται ραγδαία σε ένα κόσμο υπερεθνικών “ροών”, ότι συντελούνται βαθιές τεχνικές, κεφαλαιακές και πολιτικές αναδιαρθρώσεις με κύρια χαρακτηριστικά την καθολικότητα και την ιδιαιτερότητα. Η ιδεολογία υποκαθίσταται μεθοδευμένα από την ιδεολογικοποίηση των αναγκών μιας αναπτυσσόμενης παγκόσμιας κυριαρχίας.

Η διαμορφούμενη υπερεθνική αντίληψη της έννομης τάξης, η παραγωγή υπερεθνικού δικαίου μεταβάλλει το δίκαιο σε εργαλείο για την εξυπηρέτηση των αναγκών της αγοράς και σε δίκαιο που ρυθμίζει – διασφαλίζει την επιβολή της παγκόσμιας κοινότητας στις επί μέρους κοινωνίες. Τα θέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αμφισβητούνται έντονα καθόσον η ιδεολογία της αγοράς στηρίζεται στον ωφελιμισμό, μια αντίληψη που σήμερα προσπαθεί να γίνει κυρίαρχη.Οι μεταβολές που σήμερα είναι ορατές και ανιχνεύονται αποτελούν το αποτέλεσμα μιας εξελικτικής μακρόχρονης διαδικασίας που ξεκίνησε μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο καπιταλισμός όχι μόνο κατόρθωσε να ξεπεράσει τις αντιθέσεις στο εσωτερικό του, χωρίς αποκαλυπτικές ανατροπές αλλά και μπόρεσε να αναπτύξει την παραγωγή σε επίπεδα και ρυθμούς πρωτόγνωρους για την ανθρωπότητα. Ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός έγινε ακόμα πιο άγριος, οι καταστροφές ολόκληρων κλάδων της παραγωγής ακόμα πιο συχνές, η βαρβαρότητα του συστήματος ακόμα πιο απάνθρωπη. Συνολικά όμως ως σύστημα ο καπιταλισμός (γραφειοκρατικός ή ανταγωνιστικός) συνέχιζε να αναπτύσσεται και να κυριαρχεί σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι απανωτές κρίσεις των περιόδων 1973-75 και 1979-82, η αγριότητα των ενδοκαπιταλιστικών συγκρούσεων, οι κάτω από την ανάγκη προσαρμογής προς τις νέες επιστημονικοτεχνικές εξελίξεις επιβαλλόμενες δομικές αναδιαρθρώσεις και ο πάντοτε υπαρκτός φόβος μιας νέας φάσης ριζοσπαστικής ανόδου του μαζικού κινήματος, ώθησαν περί τα μέσα της δεκαετίας του 70, τις κυρίαρχες τάξεις στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού στη σχεδίαση μιας μακράς πνοής επιχείρησης ανασυγκρότησης του κράτους και του κεφαλαίου με στόχο τον έλεγχό των εξελίξεων και την αποκατάστασή της λειτουργικότητας του συστήματος.Η επιχείρηση αναδιάρθρωσης, στρατηγικής σημασίας επιλογή για τις κυρίαρχες τάξεις, επιβλήθηκε στις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες μετά την κρίση του 1973-1975 και με διάφορες παραλλαγές εφαρμόστηκε σαν συνταγή σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες. Εκδηλώθηκε όχι μόνο στο επίπεδο της παραγωγής αλλά σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Δεν υπήρξε αποτέλεσμα αυθαίρετης επιλογής αλλά έκφραση αναγκαιότητας και στρατηγική επιλογή που βάζει τη σφραγίδα της στις εξελίξεις της περιόδου που διανύουμε και με την έννοια αυτή αποτελεί στοιχείο που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Το πολιτικό έδαφος, πάνω στο οποίο επιχειρήθηκε η επίθεση, προετοιμάσθηκε κατάλληλα μέσα από τη στρατηγική σύγκλιση των καθεστωτικών κομμάτων, την πλήρη ενσωμάτωση και αστικοποίηση της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας σε όλα τα επίπεδα και το χτύπημα του αυθόρμητου κινήματος, με όλα όσα είχαν συμβεί στις δύο προηγούμενες δεκαετίες.

Η επίθεση αποφασιστικής σημασίας για ολόκληρο το μπλοκ εκμετάλλευσης και κυριαρχίας, προωθήθηκε από το σύνολο των λειτουργιών της εξουσίας, με την υποστήριξη ολόκληρου του αστικού μηχανισμού, την αξιοποίηση των ελεγχόμενων από το κράτος και το μεγάλο κεφάλαιο μέσων μαζικής επικοινωνίας (που τείνουν ήδη, να αποβούν σε βασικά όπλα συντήρησης της κυριαρχίας της σύγχρονης εμπορευματικής – θεαματικής κοινωνίας, λειτουργώντας ως καθοριστικοί παράγοντες επηρεασμού και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και της λαϊκής συνείδησης) και εκδηλώθηκε σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής και η εξέλιξή της προσδιορίζει καθοριστικά το χαρακτήρα του τελευταίου τέταρτου του 20ου αιώνα.Μέσα σ ένα τέτοιο περιβάλλον, που όλοι οι μηχανισμοί κυριαρχίας– κάθε μορφής κυριαρχίας- συνεργάστηκαν, η μάζα των εκμεταλλευόμενων, αποξενωμένη από την παραγωγική διαδικασία, κατακερματισμένη και στριμωγμένη, επιδιώχτηκε να παραμείνει αδρανής ή υποταγμένη στους χειραγωγικούς μηχανισμούς με μειωμένες δυνατότητες αυτοργάνωσης κοινωνικών αγώνων που θα μπορούσαν να πάρουν συνολικά αντιθεσμικό χαρακτήρα.

Η εξέλιξη της επιχείρησης αποκαλύπτει την έκταση των αντιφάσεων του συστήματος και τα όρια αντοχής του. Οι κεντρικοί στόχοι, όσο και αν αναπροσαρμόζονται στην πορεία, δεν προωθούνται. Αυτό βασικά οφείλεται, στις εσωτερικές αντιθέσεις του ίδιου του συστήματος. Αντιθέσεις, που σαν αποτέλεσμα δράσης των οικονομικών νόμων του καπιταλισμού, εκδηλώθηκαν με τη μορφή του άγριου ανταγωνισμού των ισχυρών καπιταλιστικών χωρών μεταξύ τους αλλά και στο εσωτερικό του μπλοκ κυριαρχίας κάθε καπιταλιστικής χώρας χωριστά και στην αδυναμία των κέντρων εξουσίας να επιτύχουν τον επιδιωκόμενο έλεγχο της κοινωνίας, γεγονός που σε συνδυασμό με τη δράση άλλων παραγόντων υποχρέωσε κράτος και οικονομικά συμφέροντα σε διορθωτικές κινήσεις, εκτρέποντας την επιχείρηση από την αρχική της σχεδίαση.

Την παλιά διπολικότητα κρατικού καπιταλισμού και καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς δεν αντικατέστησε η μονοπολικότητα μιας παγκοσμιοποίησης, που προσκρούει στις οξυμένες εσωτερικές αντιθέσεις του μπλοκ κυριαρχίας. Ο (σε διεθνές επίπεδο εντεινόμενος κάτω από την επίδραση του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης) ανταγωνισμός των μεγάλων κέντρων εξουσίας όχι μόνο δεν ξεπερνιέται από τις συσσωματώσεις, τη δημιουργία πολυεθνικών και πολυκλαδικών μονοπωλίων, τη συγκέντρωση κεφαλαίου και τη συγκεντροποίηση κεφαλαίου αλλά αυξάνει το ενδεχόμενο μιας γενικευμένης σύρραξης. Ο καπιταλισμός ούτε ξεπερνιέται ούτε μετεξελίσσεται ειρηνικά. Μπορεί με την παγκοσμιοποίηση η παραγωγή να απλώνεται σε κάθε άκρη της γης και να ελέγχεται από χωρίς σύνορα επιχειρήσεις, όμως ακόμα και αυτή η μορφή ολοκληρωτικού καπιταλισμού δεν παύει να έχει ανάγκη από τους κατά τόπους “φρουρούς” ανάγκη της “εθνικής βάσης” για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται από την ένταση του διεθνούς ανταγωνισμού και των εσωτερικών αντιφάσεων του συστήματος. Αυτή η σύμπλευση “εθνικού” και “διεθνούς” οικονομίας και κράτους καταλήγει στη δημιουργία ενός πανίσχυρου καπιταλιστικού μηχανισμού. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να καταργεί τα συμβατικά σύνορα, να τα υπερβαίνει και να απλώνει την καπιταλιστική κυριαρχία σε κάθε γωνιά. Δεν παύει όμως να έχει την ανάγκη των μηχανισμών που θα επιβάλλουν και θα συντηρήσουν αυτή την κατάσταση. Η παγκοσμιοποίηση είναι προ των πυλών. Βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας ιστορικής περιόδου, όπου δεν αρκεί να ερμηνεύσουμε μόνο τις εξελίξεις που συντελούνται, να ακολουθούμε τα γεγονότα, αλλά πρέπει ο άνθρωπος να πάρει την τύχη του στα χέρια του γιατί μόνο η ανθρώπινη ύπαρξη ανθίσταται.



Η σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία αναπτύσσεται με αφετηρία το 16ο αιώνα και έκτοτε το κράτος αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα στην εξέλιξη του καπιταλισμού. Σήμερα το εθνοκεντρικό πλαίσιο της οικονομίας μεταβαίνει στον διεθνικό– υπερεθνικό καπιταλισμό με κύρια χαρακτηριστικά τις αλλαγές στη λειτουργία του οικονομικού μηχανισμού, στον τρόπο επίλυσης των αντιθέσεων, στην κοινωνική ταξική διάρθρωση και στο συσχετισμό – ανταγωνισμό των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Το έθνος, πολιτιστικό βασικά φαινόμενο συνδεδεμένο με την ουσία του κράτους (ως συγκροτημένης έκφρασης των εσωτερικών συσχετισμών εξουσίας) επιχειρείται να προσδιοριστεί ως σύνθεση τεχνιτών διαχωρισμών και άρνησης της καθολικότητας του ανθρώπινου είδους μέσα από τις διαφοροποιήσεις του. Στη δεκαετία του 80 στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες δημιουργείται τεχνολογική βάση παραγωγής, στηριγμένη στην ηλεκτρονική και πληροφορική προκαλώντας αλλαγές στην μονοπωλιακή διάρθρωση και στις οργανωτικό-διαρθρωτικές μορφές συσσώρευσης. Άμεσα επηρεάζεται όλο το πλέγμα των εργασιακών σχέσεων και κύρια η έκταση και διάρθρωση της απασχόλησης. Τα πλεονεκτήματα των νέων τεχνολογιών αξιοποιούνται ως πρόσθετη πηγή συσσώρευσης κεφαλαίου και έντασης της εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις οδηγούν σε αναδιάρθρωση των διαταξικών σχέσεων και ειδικότερα στους όρους και τις μορφές των διαφορών μεταξύ “εργασίας– κεφαλαίου”.

Κύριος παράγοντας ενίσχυσης των διαδικασιών αναδιάρθρωσης των μονοπωλιακών και πολυκλαδικών ομίλων είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας διεθνοποίησης, ολοκλήρωσης και παγκοσμιοποίησης της οικονομικής ζωής. Η εξαγωγή κεφαλαίου με τη μορφή άμεσων επενδύσεων αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα διεθνοποίησης της παραγωγής και του κεφαλαίου. Οι επενδυτικές τάσεις των πολυεθνικών ομίλων παρουσιάζουν νέα χαρακτηριστικά τα οποία επηρεάζουν τη φυσιογνωμία των σύγχρονων πολυκλαδικών και χρηματιστικών ομίλων. Το κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων επιδρά άμεσα στη μονοπωλιακή δομή και στους όρους κυριαρχίας των χρηματιστικών κεφαλαίων. Σημαντικό επίσης ρόλο στην αναδιάρθρωση της εθνικής μονοπωλιακής δομής των πολυεθνικών ομίλων έπαιξε η προώθηση της πολιτικής ιδιωτικοποιήσεων στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες καθώς και η επιτάχυνση των διαδικασιών ολοκλήρωσης, ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η προώθηση της “ενιαίας εσωτερικής αγοράς” επιταχύνει τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης στους διάφορους κλάδους με αντίστοιχες ανακατατάξεις στη μονοπωλιακή διάρθρωση.Οι αναφερόμενες πιο πάνω αλλαγές δημιουργήθησαν συνθήκες κατάλληλες για την αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα και των δραστηριοτήτων των τραπεζικών ομίλων και είχαν ως αποτέλεσμα τη ριζική μεταβολή των εθνικών κανόνων ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών σχέσεων σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες και την εφαρμογή της “πολιτικής φιλελευθεροποίησης” η οποία σε συνδυασμό με τις νέες τεχνολογίες επέφερε ριζικές αλλαγές στις συνθήκες λειτουργίας των αγορών χρήματος και κεφαλαίων. Οι δανειακές ανάγκες των κρατών λόγω “φιλελευθεροποίησης” και “διεθνοποίησης” των χρηματοπιστωτικών συστημάτων δεν μπορούν να καλυφθούν με παραδοσιακούς τρόπους δανεισμών αλλά μόνο μέσα από νέες ευέλικτες μορφές χρηματοδότησης, που μόνο η διαδικασία “τιτλοποίησης” μπορούσε να προσφέρει.Οι διαδικασίες απορύθμισης των εθνικών χρηματοπιστωτικών αγορών και η ελευθερία κίνησης κεφαλαίων έχουν σαν αποτέλεσμα την ενίσχυση της διεθνικής και υπερεθνικής δράσης των τραπεζών. Η διεθνοποίηση των αγορών χρήματος και κεφαλαίου αύξησε την δύναμη των πολυεθνικών τραπεζών και την δυνατότητα επηρεασμού της ροής κεφαλαίων. Αυτό επέφερε ουσιαστική αναδιάρθρωση στον πυρήνα του χρηματιστικού κεφαλαίου και δημιούργησε ανασύνθεση όπου το πιστωτικό κεφάλαιο αναβαθμίζει τη θέση του στη δομή του χρηματιστικού κεφαλαίου το οποίο αποκτά πλέον υπερεθνικό χαρακτήρα και δημιουργεί αντιθέσεις σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.

Η επιτάχυνση των διαδικασιών διεθνοποίησης και ολοκλήρωσης ενισχύει την πολυκλαδική και πολυεθνική δραστηριότητα των εθνικών και ξένων κεφαλαίων, αυξάνοντας αντίστοιχα το βαθμό συγκέντρωσης της παραγωγής και κεφαλαίου αναδιάρθρωσης. Η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί νέα φύσης προβλήματα στην νομισματική σταθερότητα και στον εθνικό έλεγχο της ρευστότητας. Η νομισματική εξέλιξη καθοδηγείται πλέον από την παγκόσμια αγορά χωρίς ουσιαστικό παρεμβατικό θεσμικό πλαίσιο διασφάλισης της νομισματικής σταθερότητας. Η νομισματική σταθερότητα συνδέεται και με το πρόβλημα του παγκόσμιου χρέους. Η κρίση του παγκόσμιου χρέους δημιούργησε και δημιουργεί παγκόσμια αστάθεια, αστάθεια η οποία θα ενταθεί κάτω από “συνθήκες” παγκοσμιοποίησης.Το καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται σε περίοδο έντονων αλλαγών και ανακατατάξεων, που απ’ ότι διαφαίνεται σηματοδοτούν μία νέα φάση ανάπτυξής του και μετάβασης από τον εθνικό κρατικό-μονοπωλιακό στο διεθνικό – υπερεθνικό καπιταλισμό. Η ραγδαία ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και η βαθμιαία μετάβαση της οικονομίας σε νέα τεχνολογική βάση, το νέο κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων, αυξανόμενη “πολυκλαδικότητα” και “πολυεθνικότητα” του μονοπωλιακού κεφαλαίου, η επιτάχυνση των διαδικασιών διεθνοποίησης και ολοκλήρωσης και η εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία του οικονομικού μηχανισμού, στις μορφές κίνησης των σχέσεων ιδιοκτησίας, στον τρόπο εκδήλωσης και επίλυσης των αντιθέσεων, στην κοινωνικοταξική διάρθρωση και ενδοταξική διαστρωμάτωση, καθώς και στο συσχετισμό των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων και τους γενικότερους όρους της πολιτικής διαπάλης.

Κάτω από την πίεση των εξελίξεων, σε όλες τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, άρχισαν εκτεταμένες διαδικασίες τεχνολογικής ανανέωσης του πάγιου κεφαλαίου και η δημιουργία νέας τεχνολογικής βάσης παραγωγής, στηριγμένη στην ηλεκτρονική παραγωγή (εξοικονόμηση πόρων), με αποτέλεσμα ο ηγετικός ρόλος στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, να περάσει από τους παραδοσιακούς κλάδους, στους κλάδους της μικροηλεκτρονικής και πληροφορικής. Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και τα βαθμιαίο πέρασμα των επιχειρήσεων σε νέα τεχνολογική βάση, προκάλεσε βαθιές αλλαγές στην υπάρχουσα μονοπωλιακή διάρθρωση και στις οργανωτικοδιαρθρωτικές μορφές συσσώρευσης κεφαλαίου. Σημαντικό ρόλο παίζουν οι εξαγορές και συγχωνεύσεις. Εκδηλώνονται στην απόκτηση του ελέγχου εταιριών παραγωγής νέων τεχνολογιών (με στόχο την εξασφάλιση μονοπωλιακών πλεονεκτημάτων) και ως διαδικασία συγχώνευσης και ανασυγκρότησης στο εσωτερικό των επιχειρήσεων.

Η ευρεία χρήση νέων τεχνολογιών, το βαθμιαίο πέρασμα της οικονομίας σε νέα τεχνολογική βάση και οι εκτεταμένες αναδιαρθρώσεις των επιχειρήσεων, επιφέρουν ριζικές αλλαγές σε όλο το πλέγμα των εργασιακών σχέσεων και πρώτα απ’ όλα στην έκταση και διάρθρωση της απασχόλησης. Οι μαζικές απολύσεις και η μείωση των θέσεων εργασίας συνοδεύονται από την εφαρμογή νέων εύκαμπτων μορφών απασχόλησης. Μεγάλο μέρος της παραγωγικής διαδικασίας δεν αναλαμβάνεται πλέον από άτομα που έχουν μία “πραγματική δουλειά” με την παραδοσιακή έννοια, αλλά όλο και περισσότερο η παραγωγή συντελείται από άτομα που αναλαμβάνουν δουλειά με το κομμάτι, ή με υπεργολαβίες ή με συμβάσεις έργου.

Η μελλοντική τάση διαφαίνεται υπέρ της προσωρινής και μερικής απασχόλησης, ενώ η έννοια της “σταθερής δουλειάς” με παραδοσιακούς όρους τείνει να αλλάξει ριζικά. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι η μισθωτή εργασία τείνει να καταργηθεί και μαζί η εργατική τάξη, αλλά η μισθωτή σχέση κατά κανόνα αλλάζει μορφή, μεταβάλλοντας ταυτόχρονα τους όρους παραγωγής και ιδιοποίησης της παραγόμενης υπεραξίας από τις επιχειρήσεις και τους μεγάλους πολυκλαδικούς και πολυεθνικού ομίλους.Τα πλεονεκτήματα από την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και τη δημιουργική δύναμη της εργασίας, αξιοποιούνται κυρίως ως πρόσθετη πηγή συσσώρευσης κεφαλαίου και έντασης της εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Η αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων οδηγεί σε αναδιάρθρωση των διαταξικών σχέσεων και ειδικότερα στους όρους και μορφές επίλυσης διαφορών μεταξύ “εργασίας-κεφαλαίου”. Η κατάσταση γίνεται εξαιρετικά δύσκολη για το εργατικό κίνημα, αν υπολογίσουμε την αυξανόμενη διεθνοποίηση των επιχειρήσεων και την αποδυνάμωση της “διεκδικητικής πάλης” σε εθνικό επίπεδο. Σημαντικός παράγοντας ενίσχυσης των διαδικασιών αναδιάρθρωσης των μονοπωλιακών και πολυκλαδικών ομίλων είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας διεθνοποίησης, ολοκλήρωσης και παγκοσμιοποίησης της οικονομικής ζωής. Ειδικότερα, η εξαγωγή κεφαλαίου με τη μορφή άμεσων επενδύσεων αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα διεθνοποίησης της παραγωγής και του κεφαλαίου και δημιουργίας μονιμότερων δεσμών μεταξύ επιχειρήσεων σε διάφορες περιοχές του κόσμου, Στις περισσότερες περιπτώσεις οι διαδικασίες αυτές αναπτύσσονται στα πλαίσια των πολυεθνικών και πολυκλαδικών ομίλων. Η εξέταση των επενδυτικών τάσεων των πολυεθνικών ομίλων παρουσιάζει την τελευταία 15ετία ορισμένα νέα χαρακτηριστικά, τα οποία επηρεάζουν άμεσα τη φυσιογνωμία των σύγχρονων πολυκλαδικών και χρηματιστικών ομίλων. Το σημερινό κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων παρουσιάζει ορισμένες ιδιομορφίες που επιδρούν άμεσα στη μονοπωλιακή δομή και στους όρους κυριαρχίας του χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Μεγάλο μέρος πραγματοποιείται μεταξύ μονοπωλιακών ενώσεων που έχουν κατά κανόνα διεθνικό (πολυεθνικό) χαρακτήρα. Σημαντικό επίσης ρόλο, στην αναδιάρθρωση της εθνικής μονοπωλιακής δομής και ενίσχυσης της δύναμης των πολυεθνικών ομίλων, έπαιξε η προώθηση της πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων (κρατικών επιχειρήσεων και κρατικομονοπωλιακών ομίλων) στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Τέλος, ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας αναδιάρθρωσης της εθνικής μονοπωλιακής δομής και ενίσχυσης της διεθνικής και υπερεθνικής δομής, είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών ολοκλήρωσης, ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Συγκεκριμένα, η προώθηση της “ενιαίας εσωτερικής αγοράς” επιταχύνει τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης στους διάφορους κλάδους (πέρασμα από τις εθνικές σε υπερεθνικές κλαδικές αναλογίες) με αντίστοιχες ανακατατάξεις στη μονοπωλιακή διάρθρωση, κυρίως σε όφελος των υπερεθνικών – πολυκλαδικών ομίλων.

Οι αλλαγές στην παραγωγική διάρθρωση και στις διαδικασίες συσσώρευσης κεφαλαίου, το νέο κύμα εξαγορών και συγχωνεύσεων μαζί και η αυξανόμενη πολυκλαδικότητα και πολυεθνικότητα των βιομηχανικών ομίλων, αποτελούν τη μία πλευρά. Η άλλη, εξίσου σημαντική πλευρά, αφορά τις αλλαγές στο χρηματιστηριακό τομέα και τις δραστηριότητες των τραπεζικών ομίλων.



Οι παραπάνω εξελίξεις είχαν ως αποτέλεσμα τη ριζική μεταβολή των εθνικών κανόνων ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών σχέσεων, σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες και την εφαρμογή της πολιτικής “φιλελευθεροποίησης” (απορυθμίσεις) με τα εξής χαρακτηριστικά: σταδιακή κατάργηση των συναλλαγματικών περιορισμών και απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων, απορύθμιση των επιτοκίων και των τιμών των προσφερόμενων χρηματιστηριακών υπηρεσιών, κατάργηση των στεγανών μεταξύ τραπεζικών και μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών φορέων και ουσιαστική ενοποίηση της αντίστοιχης αγοράς υπηρεσιών, άνοιγμα των αγορών στο διεθνή ανταγωνισμό και τέλος, εφαρμογή νέων κανόνων ελέγχου και εποπτείας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σχετικά με την κεφαλαιακή επάρκεια, το συντελεστή φερεγγυότητας κλπ.

Η πολιτική “φιλελευθεροποίησης” και η χρήση τεχνολογιών, έφερε ριζικές αλλαγές στις συνθήκες λειτουργίας των αγορών χρήματος και κεφαλαίου. Δημιούργησε νέες συνθήκες ανταγωνισμού στις διαδικασίες βιομηχανικών και τραπεζικών ομίλων. Η αναδιάρθρωση της μονοπωλιακής δομής και η δημιουργία νέων διαύλων σύμπλεξης βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου, επιφέρουν ουσιαστική αναδιάρθρωση στον πυρήνα του χρηματιστηριακού κεφαλαίου και στους μηχανισμούς αναπαραγωγής των σχέσεων κυριαρχίας του σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.Βλέπουμε σήμερα την ανασυγκρότηση της μονοπωλιακής δομής των βιομηχανικών και τραπεζικών μονοπωλίων και την εμφάνιση νέων μορφών αλληλοσύνδεσης μεταξύ τους, τον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης και την εφαρμογή πολιτικής “φιλελευθεροποίησης”, τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης και ιδιωτικοποίησης κρατικών τραπεζών και την επιτάχυνση των διαδικασιών διεθνοποίησης και ολοκλήρωσης παραγωγικού και πιστωτικού κεφαλαίου. Πρόκειται για μία ανασύνθεση, όπου το τραπεζικό και γενικότερα το πιστωτικό κεφάλαιο αναβαθμίζει τη θέση του στη δομή του χρηματιστικού κεφαλαίου, ενώ από πλευράς ιδιοκτησίας, το κρατικό ή κρατικομονοπωλιακό περιορίζεται και ενισχύεται ταυτόχρονα η θέση του διεθνικού και υπερεθνικού χρηματιστικού κεφαλαίου. Η κυριαρχία των μονοπωλιακών ενώσεων και του χρηματιστικού κεφαλαίου στην οικονομία και κοινωνία δημιουργούν οξύτατες (διαταξικές και ενδοταξικές) αντιθέσεις, οι οποίες εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο, προκαλώντας κατά καιρούς σοβαρούς κλονισμούς στο οικονομικό σύστημα.

Η ανασυγκρότηση των όρων κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα του χαρακτήρα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και των κοινωνικών δυνάμεων προώθησής της, καθώς και των ανακατατάξεων που επέρχονται στους κόλπους της οικονομίας σε νέα τεχνολογική βάση και την επιτάχυνση των διαδικασιών διεθνοποίησης και ολοκλήρωσης. Μεταβάλλονται ουσιαστικά οι όροι ύπαρξης και δράσης του χρηματιστικού κεφαλαίου. Ενισχύεται η θέση του διεθνικού του τμήματος, με επικεφαλείς τους πολυεθνικούς- πολυκλαδικούς ομίλους, οι οποίοι παίζουν ηγετικό ρόλο στην προώθηση του “νεοφιλελεύθερου” μοντέλου διαχείρισης, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Το πολυεθνικό κεφάλαιο λειτουργεί ως ο “κατ’ εξοχήν” υλικός φορέας προώθησης της νεοσυντηρητικής πολιτικής, τόσο στον οικονομικό όσο και στον κοινωνικό και πολιτικό τομέα. Δομείται σήμερα ένα σύστημα αμερικανικής έμπνευσης, σχεδιασμένο στη βάση της εσωτερικής αμερικανικής εμπειρίας, που έχει σαν σκοπό την εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας τάξης. Κύριος μακροπρόθεσμος στόχος του συστήματος αυτού είναι να εισάγει το σύνολο των θεσμικά δημοκρατικά οργανωμένων κρατών, σε ένα ενιαίο και λειτουργικό παγκόσμιο πλαίσιο. Η ΕΕ δεν φαίνεται να έχει περιθώρια οπισθοδρόμησης, θα αποτελέσει ένα πρότυπο δημοκρατικής κοινοπολιτείας που είναι νωρίς ακόμη να αντιληφθούμε την έκταση και το βάθος των αξιών και αρχών λειτουργίας της. Οι νέες παγκόσμιες αλλαγές– εξελίξεις δημιουργούν “κατάλληλες και ικανές”(;) συνθήκες για την αναδιάρθρωση και αναμόρφωση της κλασσικής δομής του κράτους, καταδεικνύουν την απαξίωση του έθνους και των συστατικών του, με υπέρβαση της κρατικής κυριαρχίας και την ανάπτυξη μιας παγκόσμιας αρχιτεκτονικής αναφοράς μέσα στην οποία οι σχέσεις των υποκειμένων προσλαμβάνουν υπερεθνικό χαρακτήρα. Η παγκόσμια υπερεθνική τάξη και η αντίληψη της κεντρικής ελεγχόμενης διαχείρισης του κόσμου και των πραγμάτων, καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε η ιδεολογία και η πολιτική να καταστούν “είδος εν ανεπαρκεία” ή “προς εξαφάνιση”. Η αναγκαιότητα της παγκοσμιοποίησης και η “δεδομένη” της επικράτηση δεν μας πείθουν ότι έφτασε το τέλος του ΚΟΣΜΟΥ ΜΑΣ.

Global Strategy